Historia gier w Polsce

Na oczątku czerwca, pod jednym z moich felietonów, pojawił się komentarz następującej treści: Uprzejmie proszę o kontakt z Panem Michałem Stajszczakiem. Bardzo proszę o informacje na temat starożytnych gier w Polsce. Jestem rzemieślnikiem i reprodukuję antyczne stoły.

Przed miesiącem opublikowałem tekst, zatytułowany „Riksza”, w którym przedstawiłem pokazaną na poniższym zdjęciu planszę gry, rozgrywanej na tle okupowanej Warszawy. W moim tekście było więcej hipotez niż pewnej wiedzy, więc zakończyłem go apelem do czytelników, licząc na to, że może ktoś zetknął się z grą lub jakimiś informacjami o niej. I już po kilku godzinach pojawił się komentarz Mikosza, zawierający precyzyjną wskazówkę...

Niespełna rok temu, przy okazji 25 rocznicy Superfarmera, pisałem o jego pierwowzorze, czyli powstałej w czasie niemieckiej okupacji grze Hodowla Zwierzątek. I o tym, że po latach odnalazł się oryginalny egzemplarz tej gry. Nie przypuszczałem wtedy, że będę miał okazję opisać inny zabytek z tego samego okresu. Kilka tygodni temu zadzwonił do mnie miłośnik gier Adam Josifow (którego być może niektórzy czytelnicy kojarzą ze sklepem Replikator) z informacją o niezwykłym znalezisku. Okazało się, że jego sąsiadka przechowuje fragmenty gry, w którą grała jako dziecko, być może w trakcie Powstania Warszawskiego albo krótko po nim.

We wrześniu minęła 25 rocznica wydania najbardziej znanej polskiej gry – Super Farmera. O tym, że tę grę wydała Granna, a może nawet o tym, że gra w ogóle została wydana, zadecydowała przypadkowa rozmowa dwóch koleżanek. Jak to w takich sytuacjach często bywa, padło pytanie „czym się zajmujesz ?” a reakcja na odpowiedź „pracuję w firmie wydającej gry” była dość zaskakująca i jak się później okazało brzemienna w skutkach. Być może zdanie: „A wiesz, u nas w domu grywamy w bardzo fajną grę, wymyśloną jeszcze za okupacji” miało zabrzmieć jako ciekawostka jednak w efekcie powstał pomysł, żeby grę pokazać właścicielom ...

Poszukując informacji do Historii Gier w Polsce natrafiłem na tekst profesora Jacka Wiesiołowskiego „Hołub z Bordeaux herbu Wczele”, zamieszczony w Roczniku Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. Początkowo miałem zamiar umieścić fragmenty tego opracowania w pierwszym odcinku cyklu ale objętość dygresji zrobiła się zbyt duża i w rezultacie postanowiłem napisać osobny artykuł na temat elementów gier w heraldyce.

W 9 odcinku Historii Gier pisałem o niezbyt udanych początkach sprzedaży na polskim rynku produktów firmy Ravensburger. W latach 1994-96 puzzle i w mniejszym zakresie gry Ravensburgera dystrybuowane były w Polsce przez trzy hurtownie: Amar, Italwil i Toma-Plus. Dopiero w listopadzie 1997 powstała spółka joint venture Toma Plus Ravensburger, która do roku 2002 rozprowadzała w Polsce gry i puzzle Ravensburgera.

Pierwsza rzecz, jaka rzuca się w oczy po przejściu z roku 1994 do 1995 to drastyczny spadek cen gier. Mniej więcej 10 tysięcy razy. To oczywiście efekt denominacji i wprowadzenia do obiegu nowych złotych. Od 1 stycznia 1995 Piekło na Pacyfiku nie kosztowało już 100 tysięcy starych złotych tylko 10 nowych, a Scrabble „staniały” z 600 tysięcy do 60 złotych. Tak przy okazji – litr benzyny kosztował wtedy 1,18 zł.

Kolejny odcinek Historii Gier w Polsce obejmuje tylko 2 lata aczkolwiek jest trochę odniesień do tego, co działo się wcześniej ale nie zostało ujęte w poprzednim odcinku, bo efekty tych wcześniejszych zdarzeń były bardziej widoczne dopiero w latach 1993-94. A w tym okresie rzeczywiście bardzo dużo się działo. Przede wszystkim na polski rynek zaczęły trafiać gry importowane w polskich wersjach językowych. Jedną z pierwszych  takich gier był Rummikub

W zamierzeniu ósmy odcinek cyklu miał być poświęcony latom 90-tym XX wieku. Przy zbieraniu materiałów okazało się jednak, że jego objętość byłaby monstrualna. Nie tylko dlatego, że w tym okresie rynek planszówkowy w Polsce bardzo się rozwinął. Ale przede wszystkim dzięki temu, że oprócz tego, co sam z tego okresu pamiętam, mam do dyspozycji nieocenione źródło wiedzy – segregatory z fakturami mojej hurtowni, dzięki którym mogłem sobie przypomnieć, co, kiedy i przez kogo było wydawane.

Lata 1980-81, tak istotne dla historii Polski, nie zapisały się w dziejach polskich planszówek niczym szczególnym. Znacznie korzystniejsze było paradoksalnie wprowadzenie stanu wojennego. A może wcale nie paradoksalnie? Może to było celowe działanie? Bo oto w roku 1982, na zlecenie Wydziału Kultury Zarządu Głównego ZSMP, wydane zostały cztery gry planszowe: Targi (oparte na grze Broker), Książe (czyli Machiavelli), Ave (Decline and Fall of the Roman Empire) oraz Andia (symulacja społeczeństwa żyjącego gdzieś w Andach, gra dla 8-36 osób). Być może cel był taki: niech młodzież zajmie się grami planszowymi, zamiast roznosić antyrządowe ulotki lub tłuc się z zomowcami.